(भारतरत्न अटलबिहरी वाजपेयी यांच्या ’ऊँचाई’ या हिंदी कवितेच्या भावानुवादाचा माझा प्रयत्न)
उंच सुळक्यांवर, अत्युच्च्य शिखरांवर
झाडं उगवत नाहीत.. डोलत नाहीत..इवली तृणपाती
त्यावर साचतात फक्त हिमकणांचे थर....
प्रेतावर घातलेल्या चादरीसारखे पांढरेफेक आणि मृत्युसमान थंडगार...
अन पायथ्याशी वाहणार्या अवखळ नदीत वितळत जातात ते
तिच्या अनावर अश्रूंचे थेंब होऊन ...
अशा उंचीच अपार कौतुक वाटतं..
जेव्हा तिच्या नुसत्या स्पर्शाने ..
पाण्याचा गोठून हिमनग होतो..
जिच्या भव्य दर्शनाने वाटू लागते..खुजे..अधिकच खुजे
जिला सर करण्याचे आव्हान गिर्यारोहकांना पेलावेसे वाटते...
निधड्या छातीने ..
जेव्हा रोवले जातात विजयाचे ध्वज..
पण.. इतक्या जीवघेण्या उंचीवर ..
एखादी चिमुकली चिमणी.. नाही बांधू शकत घरटं..
घटकाभर विसावा देखील घेऊ शकत नाही.. कुणी पांथस्थ
हेच सत्य आहे ..केवळ उंची पुरेशी नाही..
सर्वांपासून निर्दयतेने तोडून एकाकी करणारी..
आपल्याच जीवाभावाच्या लोकांपासून अलिप्त व्हायला लावणारी..
उंची म्हणजे पर्वतशिखराचा गौरव नव्हे..
ते आहे त्याचे विषण्ण करणारे प्राक्तन ..त्याचा निरूपाय..
जमीन अस्मानचे अंतर आहे..खोली आणि उंचीमधे
जो जितका उंच तितकाच एकटा..
सगळे भार स्वत:च मूकपणे पेलताना..
चेहर्यावरच्या खोट्या हास्यामागे..
आसवांना दडवणारा..
खरं तर उंचीबरोबरच व्हायला हवा विस्तारही....
परमोच्च स्थानावर पोचलेला माणूस
जनसामान्यातही मिसळावा..
त्याने त्यांना साथ द्यावी..आणि सहजपणे घ्यावे त्यांनाही सोबतीला....
माणसांमधे मिसळून जाणे, आठवणीत हरवून जाणे,
स्वत:लाच विसरून जाणे..
ह्यातच सामावला आहे मानवी अस्तित्वाचा अर्थ..
आणि आयुष्याचा अर्क..
धरणीमातेला खुज्या माणसांची नाही..
क्षितीजे पादाक्रांत करणार्यांची गरज आहे..
ज्यांनी घालावी गवसणी गगनाला..
शोधावी नवनवी नक्षत्रे.. रूजवावी प्रतिभा..
पालथ्या घालाव्या नव्या दिशा..
परंतु ती उंची इतकी नसावी..
की जाणवू नये... पायाखालची हिरवळ मखमली
टोचू नये..एखादा अलवार काटाही
जिथे उमलू नये.. एखादी कळी
जिथे नसेल वसंत ऋतुचा आल्हाद..
नसेल शिशीरातला गोड शहारा..
फक्त उरेल उंचावरचा मिट्ट काळोख
..आणि सुन्न करणारा एकटेपणा..
नको मला इतक्या अफाट उंचीच वरदान..
जिथे मी कुणाला कवेत घेऊ शकणार नाही..
अशी रूक्ष.. एकलकोंडी.. वैराण उंची..
कधीही न लाभो मला.. परमेश्वरा..!
------------------------------------------------------------------------
English version by Mohini
Height
On mountain peaks..Trees do not grow
plants do not flurish..Neither shines a lush grass
the only thing that accumulates there..is ice
like the white shroud..and chilled like .. a demise..
which melts down in the river below ..
with each drip ..over it's fate..the river cries..
Such a sublime is a matter of pride
When it's midas like touch freezes the water into a lustrous iceberg..
Such a height..
makes one spellbound ..makes one feel so inferior..
It may invite and ignite a passionate alpinist
It can be broached with victory flags...hoisting higher and higher
But.. can a tiny sparrow..build it's nest there !
can a traveller
blink a quick wink in it's shade! never..!
The truth is....
Just being tall is never enough
It ends up in a lonely emptiness....
it's an isolation from the lively surroundings
It's a feeling of getting severed from the intimates..
thus standing desolate in a void..
Height..is not an accomplishment for a huge hill..
It's just a gloomy compulsion..
Height and depth.. live apart like the sky and soil..
more the height, more the loneliness
forced to haul the load on shoulders on your own
with smiling masks.. crying within
Height ..must be complimented by breadth..
The extension saves one from standing like a needle tree
rather helps one to Jowl with others
Take someone along,..
walk with Someone ..get an assistance
Getting lost in the crowd ..getting immersed in memories..
Forget oneself..
adds meaning to existence
explores aroma in the life..
The world doesn't need dwarfs
It needs tall people...always on the top of the world
for whom sky is the limit..
Those who can sow the seeds of talents ..can locate distant sparks
with their enchanting elevation...
But not so tall...
that they won't feel the tenderness of the grass under the feet
never get hurt by a thorn in their way..
that they don't cherish the breeze of the spring nor they watch an autumn fall
They simply reside in the gloom at the top
and get numbed by the lonely silence in the shell of solitude..
My Lord ..
Do not grant me such haughty aloofness..
do not ever let me be so tall..
that i won't be able to bend and..
embrace another human at all....
-------------------------------------------
मूळ कविता..
ऊँचाई
ऊँचे पहाड़ पर,
पेड़ नहीं लगते,
पौधे नहीं उगते,
न घास ही जमती है।
जमती है सिर्फ बर्फ,
जो, कफन की तरह सफेद और,
मौत की तरह ठंडी होती है।
खेलती, खिल-खिलाती नदी,
जिसका रूप धारण कर,
अपने भाग्य पर बूंद-बूंद रोती है।
ऐसी ऊँचाई,
जिसका परस
पानी को पत्थर कर दे,
ऐसी ऊँचाई
जिसका दरस हीन भाव भर दे,
अभिनन्दन की अधिकारी है,
आरोहियों के लिये आमंत्रण है,
उस पर झंडे गाड़े जा सकते हैं,
किन्तु कोई गौरैया,
वहाँ नीड़ नहीं बना सकती,
ना कोई थका-मांदा बटोही,
उसकी छांव में पलभर पलक ही झपका सकता है।
सच्चाई यह है कि
केवल ऊँचाई ही काफी नहीं होती,
सबसे अलग-थलग,
परिवेश से पृथक,
अपनों से कटा-बंटा,
शून्य में अकेला खड़ा होना,
पहाड़ की महानता नहीं,
मजबूरी है।
ऊँचाई और गहराई में
आकाश-पाताल की दूरी है।
जो जितना ऊँचा,
उतना एकाकी होता है,
हर भार को स्वयं ढोता है,
चेहरे पर मुस्कानें चिपका,
मन ही मन रोता है।
जरूरी यह है कि
ऊँचाई के साथ विस्तार भी हो,
जिससे मनुष्य,
ठूंट सा खड़ा न रहे,
औरों से घुले-मिले,
किसी को साथ ले,
किसी के संग चले।
भीड़ में खो जाना,
यादों में डूब जाना,
स्वयं को भूल जाना,
अस्तित्व को अर्थ,
जीवन को सुगंध देता है।
धरती को बौनों की नहीं,
ऊँचे कद के इन्सानों की जरूरत है।
इतने ऊँचे कि आसमान छू लें,
नये नक्षत्रों में प्रतिभा की बीज बो लें,
किन्तु इतने ऊँचे भी नहीं,
कि पाँव तले दूब ही न जमे,
कोई कांटा न चुभे,
कोई कलि न खिले। न वसंत हो, न पतझड़,
हों सिर्फ ऊँचाई का अंधड़,
मात्र अकेलापन का सन्नाटा।
मेरे प्रभु!
मुझे इतनी ऊँचाई कभी मत देना,
गैरों को गले न लगा सकूँ,
इतनी रुखाई कभी मत देना।
-अटलबिहारी वाजपेयी
