चोर

’चोssर चोssर पकडोs पकडोss...’
दुकानात- ऑफीसला- कामावर- शाळाकॉलेजात जायच्या तयारीत असलेली जवळपास सगळी गल्ली बाहेर रस्त्यावर धावली, बर्‍या कपडयात नसलेले भराभरा गॅलर्‍यांमधून डोकावू लागले.. सकाळची साडेदहा-अकराची ऐन घाईगडबडीची वेळ. रटाळ रूटीनला एकदम चैतन्य आलं. सगळ्यांच्या चेहर्‍यावर औत्सुक्य-जिज्ञासा वगैरे. क्या हुआ? काय झालं रे? एकमेकांना हाका. कोपर्‍यावरच्या किशोरची अंगणात उभी केलेली सायकल एका भामट्याने त्याच्या डोळ्यादेखत आत्ता भरदिवसा पळवली म्हणे..

’हात्तिच्या सायकलच.. मला वाटलं कुणाचं मंगळसूत्र खेचलं की काय!!’ कुणाचा तरी रस संपला. ’ये बेवकूफ का ध्यान किधर था’, ’बापरे आपली गल्ली काही सेफ नाहीये म्हणजे..’, ’किशोर बिचारा कुणाच्या अध्यातमध्यात नसतो- त्याचीच कशी सायकल गेली’, ’धांदरटच आहे तो जरा..’ वगैरे चर्चा, शेजार्‍यांशी कुजबुजत उत्साहाने सुरू झालेल्या. रस्त्यावरील लोकांना गॅलरीतील लोकांपेक्षा अधिक ज्ञान मिळाल्याने ते त्यांच्या दिशेने हातवारे करुन साभिनय माहिती पुरवू लागले. तोवर कुणीतरी पोलीसांना फोन केला.

दरम्यान बाईकवरून कामाला निघालेले दोघे चपळाईने चोरामागे गेले होते, ते चक्क चोराला पकडून, दोन लगावून, मधे ’ट्रिपलसीट’ बसवून घेऊन आले. चोरानेच सायकल एका हाताने ओढत ’टो’ करून परत आणलेली! हे अजब दृश्य पाहायला आता किशोरच्या घरापाशी खच्चून गर्दी झाली. चोर नेमका दिसतो कसा, हे पाहायला आसपासच्या गॅलरींमधून कोन साधलेल्या कुतूहलयुक्त चेहर्‍यांची दाटी झाली. साधारण पंचविशीचा, रापलेल्या चेहर्‍याचा, पिवळसर रेषांचा शर्ट आणि तपकिरी पँट घातलेला, चपचप तेल लावून तिरपा भांग पाडलेला- किरकोळ शरीरयष्टीचा, मुख्य म्हणजे अजिबात चोरासारखा न दिसणारा चोर हाताची घडी घालून गर्दीच्या मध्यभागी शांतपणे उभा. त्याने लगेच ’गलती हो गई’ म्हणत गुन्हा कबूल करून टाकल्याने, ’जाने मत दो स्सालेको’ वगैरे म्हणत बाह्या सरसावून तरातरा पुढे सरसावलेल्या मंडळींना आता नेमके काय करावे हे सुचेनासे झाले. चोर चांगलाच मुरलेला असावा, बाका प्रसंग आलाच तर अशा बावळट गर्दीला कसे ’हँडल’ करावे याचे त्याला त्याच्या दादा किंवा भाईने विशेष प्रशिक्षण दिले असावे.

एव्हाना पोलीसाचे देखील बाईकवर आगमन झाले. पोलीस आणि बघ्यांचा घोळका हे क्रिकेट सामन्यात हरायला आलेला संघ एकत्र येऊन गोलात माना घालून पुढचे धोरण ठरवतो- तसे दिसत होते. चोर देखील त्यांच्यातच मान खुपसून ते ऐकत होता. गयावया वगैरे न करता ’काय ते करा बुवा लवकर’ अशा मख्ख चेहर्‍याने उभा होता. मग गर्दी हटवून, चोराला डबलसीट बसवून किशोर आणि चोराला पकडून आणणार्‍यांपैकी एका उत्साही साक्षीदारासह पोलीस वगैरे मंडळी निघून गेली.
एवढी चोरी-बिरी होऊन देखील सनसनाटी काहीच न घडल्याने खिन्न झालेल्या मंडळींना एकाने विचारले.." परवा निरोप पाठवले तर कुणाचे जमत नव्हते, आता सगळे बाहेर आलेच आहेत तर पाण्याच्या प्रॉब्लेमची मिटींग घेऊन टाकूया का?" 

ब्लॉग -’ती’ चं हक्काचं व्यासपीठ

हा स्तंभ सरत्या वर्षाबरोबर तुमचा निरोप घेतो आहे, असं वाक्य स्तंभाच्या शेवटच्या लेखात सुरुवातीला वापरण्याचा प्रघात आहे. या स्तंभातून तुम्हाला भेटलेल्या महिला-ब्लॉगर्सनी मात्र ’ती’ने काय-कशाबद्दल लिहावं याचे प्रघात सहजपणे मोडले आहेत. स्वत: निवडलेल्या विषयांवर ब्लॉगवर व्यक्त होत त्या त्यांचं म्हणणं जगाशी बिनधास्त शेअर करतायत. ’ती’ च्या जगण्यातली आव्हानं, समस्या संपलेल्या नाहीत, काळाबरोबर बदलल्या असतील इतकच पण या त्यात कण्हत, कुथत, गुंतून पडलेल्या नाहीत. प्रसंगी त्याबद्दल त्या स्पष्ट भूमिका घेतात पण त्याला आयुष्याचं केंद्र मानत नाहीत. उलट त्या अडचणींवर ठाम उभं राहून आपली उंची वाढवण्याची धमक त्यांच्यामध्ये आहे.

ब्लॉगींग या क्षेत्रात ’ती’ सध्या काय करते, याचा धांडोळा घेणं हे या स्तंभाचं उद्दिष्ट्यं होतं. जगभरात आज लाखो महिला ब्लॉगर्स आहेत. आपल्या देशातच वैविध्यपूर्ण विषयांवर सकस लेखन करणार्‍या अनेक जणी आहेत. स्तंभासाठी निवड करताना आलेल्या भाषेच्या आणि माझ्या आकलनाच्या मर्यादांची मला जाणीव आहे. मराठी, हिंदी आणि इंग्लीश ब्लॉगर्स व्यतिरिक्त इतर भारतीय भाषांमधून दर्जेदार लिहिणार्‍या महिला ब्लॉगर्स पर्यंत मला पोचता आलं नाही. ब्लॉग लिहिण्यासाठी निवडलेल्या विषयाची खोलवर जाण, लेखनकौशल्य याबरोबरच इंटरनेट तंत्रज्ञानाची मुलभूत माहिती आणि इंटरनेटची उपलब्धता आवश्यक असते. साहजिक या माध्यमावर सुशिक्षित, शहरी स्त्रियांचे प्रमाण सर्वाधिक आहे. शेतकरी, कामकरी स्त्रियांचं जगणं, संस्कृतीच्या चौकटीबाहेर स्वेच्छेने जगणार्‍या किंवा जगावं लागणार्‍या स्त्रियांच्या भावना इथे उमटल्याच नाहीत असं नाही, पण ते ’इंडियन वुमन’ सारख्या ब्लॉग्स वर कुणाकडून तरी शब्दांकित होऊन, त्याला अस्सलतेचा गंध नाही. ही या माध्यमाची एक मर्यादा आहे.

अर्थात आपल्या जगण्याकडे आरपार बघता बघता केलेलं प्रामाणिक कथन एक अंगभूत ताकद घेऊन येतं मग ते अनुभव कोणत्याही सामाजिक वर्गाचे असोत. ती ताकद ज्यांनी ओळखली त्यांचे ब्लॉग वाचकांना भिडतात. हे अनुभव पूर्वी डायरीत, स्वांतसुखाय लिहिले जात. आज वेब-लॉग म्हणजेच ब्लॉगच्या माध्यमातून ते इंटरनेट या जागतिक चावडीवर आले आहेत. जगाच्या कोणत्याही कोपर्‍यातून, कोणत्याही वेळी ते वाचता, ऐकता, पाहता येत आहेत. वर्डप्रेस किंवा ब्लॉगर.कॉम सारख्या साईटच्या मदतीने कुणालाही विनामूल्य ब्लॉग तयार करता येतात. परंतु गुणवत्ता, आवाका, शब्दांवर हुकूमत आणि सातत्य नसेल तर वाचक फार काळ त्या ब्लॉगशी जोडलेले राहत नाहीत. ज्या ब्लॉग्स मध्ये हे चारही पैलू ठळकपणे दिसून आले त्यांचा समावेश या स्तंभात आवर्जून केला. तरीही अनेक उत्तम महिला ब्लॉगर्सना स्तंभ संपवत असल्याने त्यात सामावून घेता आलेलं नाही.

भारतीय महिला ब्लॉगर्सच्या विषयांचे वैविध्य थक्क करणारे आहे. फावल्या वेळात पाककृती लिहिण्यापलीकडे एक फूड ब्लॉगर काय कमाल करू शकते हे ’लाईटबाईट’च्या फूड फोटोग्राफर संजीताच्या ब्लॉगवरुन कळतं. ’चित्रपट परिक्षण’ हया महिलांची फारशी वर्दळ नसलेल्या प्रांतात, हिंदी-इंग्लीश चित्रपटांचं अभ्यासपूर्ण परिक्षण धमाल नर्मविनोदी शैलीतही लिहिता येतं हे मनीषा लाखे यांचा ब्लॉग दाखवून देतो. आता त्यांचं परिक्षण वाचून मगच चित्रपट पाहायचा की नाही याचा निर्णय़ घेतो असं काही वाचकांनी कळवलं.
जलविश्वात विहरणार्‍या परीणीता दांडेकरची ललितलेखन आणि वास्तवाची सांगड घालणारी अफलातून शैली तिच्या ब्लॉगवाचकांना भुरळ घालून जाते. जिप्सी वृतीच्या सुलक्षणा व-हाडकर यांचा ब्लॉग आजच्या भारतीय पण ग्लोबल नागरिकाच्या भावविश्वात डोकावण्य़ाची संधी देतो.
वेशसंकल्पन या विषयावर प्रभुत्व असणार्‍या नीरजा पटवर्धन यांच्या ब्लॉगमुळे ’ते म्हणजेच फॅशन डिझाईनींग’ हा गैरसमज दूर होतो, त्यातल्या खाचाखोचा कळतात.
मेघना भुस्कुटेच्या ब्लॉगमुळे जगण्य़ात खोलवर डोकावून पाहणं म्हणजे काय हे कळतं.
पत्रकारितेतले फिक्सर सारखे अनोखे अनुभव मांडणार्‍या मृण्मयी रानडे, रोखठोक लिहिणारी मुक्ता चैतन्य, सामाजिक आणि राजकीय विषयांवर घणाघाती लिहिणार्‍या शेफाली वैद्य यांचे ब्लॉग वाचकांना प्रेरित करुन जातात.
’स्पृहाच्या कानगोष्टी’ एका संवेदनशील अभिनेत्रीमधल्या लेखनकौशल्याची चुणूक दाखवून जातात तर ट्वींकल खन्नाचा ’मिसेस फनीबोन्स’ हा मिश्कील ब्लॉग स्त्रियांच्या विनोदबुद्धीवरचं प्रश्नचिन्ह स्माईलीमध्ये बदलवून जातो. ’साडी आणि बरच काही’ फेम सायली राजाध्यक्ष यांचा ब्लॉग वाचून, ’मी साडी या वस्त्रप्रकारावर चक्क प्रेम करायला लागले’ असं काही मैत्रिणींनी कळवलं.
 ’मिनिमलिझम’ ही संकल्पना नेमकेपणाने पोचवणार्‍या शर्मिला फडके यांच्या ब्लॉगने भारावून जाऊन ते शक्य तितकं कृतीत आणायचा प्रयत्न करणार असल्याची प्रतिक्रिया बर्‍याच जणांनी नोंदवली.
आजच्या तरुणाईची स्पंदनं टिपणारी दिशा महाजन आणि ताकदीने ब्लॉग हे माध्यम हाताळणार्‍या प्रसिद्ध लेखिका कविता महाजन यांच्या एबीपी माझा वर गाजणार्‍या ब्लॉग्सच्या ची नोंद घेतल्याविना तर हा स्तंभ अपुरा वाटला असता.

ग्रुप ब्लॉग ही देखील एक सुंदर संकल्पना आहे. ’अलोन आय कॅन स्माईल टूगेदर वी कॅन लाफ’ याचा प्रत्यय यातून येतो. सामाजिक भान जागवणारा मेधाताई कुलकर्णी प्रणित  ’नवी उमेद’, समविचारी सख्यांचा ’इंद्रधनु’, स्त्रियांची तगमग खणखणीतपणे मांडणारा, रोकडे सवाल करणारा ’चोखेर बाली’ ही या स्तंभात समावेश झालेल्या ग्रुप ब्लॉगची काही उदाहरणं. ’पर्सनल इज पॉलिटिकल’ याचा अनुभव इथे देता-घेता येतो.

मुळात ब्लॉग कशाला लिहायचा, याचं उत्तर हौस, उर्मी किंवा सामाजिक कामाला बळ मिळावं हे असू शकतं तसच त्या मागे स्वच्छ व्यावसायिक हेतू देखील असू शकतो. या स्तंभात समावेश झालेल्या, करियर म्हणून ब्लॉगींग कडे पाहणार्‍या व्ही-लॉगर परिमा शर्मा, आहारतज्ज्ञ ऋजुता दिवेकर, विश्वभ्रमंती करणारी शिव्व्या नाथ, युअर स्टोरी या करियर विषयक समूहब्लॉगची प्रणेती श्वेता शर्मा या खर्‍या अर्थाने यूथ आयकॉन आहेत.
लग्नानंतर किंवा प्रापंचिक अडचणींमुळे नोकरीतून ब्रेक घेतलेल्या दक्षिण भारतातल्या अनेक उच्चशिक्षित मुलींचा ’तंत्रज्ञान विषयक ब्लॉगिंग’ हा व्यवसाय आहे. थोडक्यात त्या दिग्दर्शक-लेखक कुंडलकर म्हणतात त्यापैकी ’दुपारच्या वेळी फेसबुक वर काहीतरी खरडणार्‍या रिकामटेकड्या गृहिणी’ नसून व्यवसायाच्या बदलत्या ट्रेंड्सचं भान असेलल्या, आधुनिक प्रकारचा ’गृहोद्योग’ करणार्‍या स्वयंपूर्ण स्त्रिया आहेत.
ब्लॉगचे चाहते वाढवून जाहिरातींद्वारे कमाई व्हावी म्हणून किंवा अ‍ॅफिलिएट मार्केटर बनून किंवा वेबसाईट गुगल शोधयादीत शिरोभागी यावी म्हणून या ब्लॉगर्स काम करतात. ’कॉंटेंट इज द किंग’ हे सूत्र समजलेल्या किती तरी जणी आपल्या नव्या उपक्रमांना निधी, उत्पादनांना-उपहारगृहांना ग्राहक, पुस्तकांना वाचक किंवा कलाकृतीला प्रेक्षक मिळवण्यासाठीही ब्लॉगचा वापर  करतात. अशा हेतूने ब्लॉगकडे पाहणार्‍यांमध्ये मराठी महिला ब्लॉगर्सचे प्रमाण तुलनेने अतिशय कमी आहे.

सोशल मिडीया आज प्रचंड लोकप्रिय आहे. तिथेही लेखन करता येतं, लहान आकारातील लेखांमुळे त्याला मायक्रोब्लॉगींग म्हटलं जातं. उदा: फेसबुक, मग आता ब्लॉगची गरज काय? असा प्रश्न काही वाचकांनी विचारला. माझ्या मते फेसबुक किंवा एकूणच समाजमाध्यमांवर वाचक कमी आणि ’स्क्रोलप्रेमी’ जास्त असतात, त्यामुळे चांगल्या वाचकांसाठी तिथे लेखाचा अंश लिहून उर्वरित भाग ब्लॉगवर जाऊन वाचण्यासाठी लिंक देणं हा सोपा मार्ग. त्यामुळे ब्लॉगची पोचही आपोआप वाढते. सोशल मिडीयावरची दुसरी अडचण म्हणजे पोस्ट्सच्या ढिगात तुमचा लेख हरवून जातो. ब्लॉगवर तुमचं लेखन एका जागी तारीखवार लावून ठेवलं जातं. सहज शोधता, वाचता येतं. अनेक महिला पत्रकार, विशेषत: इंग्लीश माध्यमातल्या, आज ब्लॉगर आहेत. वृत्तपत्रीय धोरणाची बंधनं, संपादकीय कात्री, ब्लॉगवर आड येत नाही. अनेक ब्लॉग्स पुस्तकरुपात प्रकाशित झाले आहेत. ’ज्युली अँड ज्युलिया’ हा हॉलीवूड चित्रपट तर पूर्णपणे ज्युली पॉवेलच्या ब्लॉगवर आधारित आहे. आपल्याकडे ’तुम्हारी अमृता’ सारखे वाचनाचे प्रयोग किंवा पुस्तकांच्या अभिवाचनाचे प्रयोग होतात. त्यास्वरुपाच्या सादरीकरणासाठी येत्या काळात ब्लॉगचा विचार व्हायला हरकत नाही.

व्यावसायिक दृष्टिकोन असो वा व्यक्त होण्य़ाची गरज, एखादा विषय पोटतिडकीने जगासमोर आणण्याची आस असो वा स्वत:च्या मनाचे कंगोरे निरखण्य़ातलं मुग्ध समाधान, हेतू काहीही असो, आजच्या तंत्रज्ञानाच्या झंझावातात ब्लॉगचं भक्कम व्यासपीठ ’ती’ च्या सह प्रत्येकाला उपलब्ध आहे. तरीही यापलीकडे जाऊन ’ब्लॉग का लिहावा’ किंवा ’ब्लॉग का वाचावा’ या दोन्हीचं उत्तर मला पद्मा गोळे या कवयित्रीच्या ’मुठभर हृदया’ कवितेतल्या या शब्दात सापडतं...
’वादळे यासाठीच वापरायची असतात..
आपण काय आहोत
हे तपासण्यासाठी नव्हे,
आपण काय होऊ शकतो,
हे आजमावण्यासाठी.... ’

’ब्लॉग ’ती’ चा’ - वेगळ्या जागेवरून पाहताना

पूर्वी किंवा अगदी आतापर्यंत मराठी साहित्य रसिकांचे-वाचकांचे ढोबळ गट करायचे झाले तर ते ’पुलंचं लेखन आवडणारे आणि न आवडणारे’ असे करता येत. आज मराठी इ-वाचकांमध्ये असे गट करायचे झाले तर ते ’कविता महाजन यांचं लेखन आवडणारे आणि न आवडणारे’ असे होऊ शकतात. वाचनाच्या एका टप्प्यावर ’कोसला’ कंपलसरी वाचले जाते तसे ’ब्र’ किंवा ’भिन्न’ या कविता महाजनांच्या कादंबर्‍यांबाबत म्हणता येईल. 

गोळीबंद शब्दयोजना, अस्वीकार्य गोष्टींना- दडपणांना चिरून टाकणारी धारदार भाषा आणि भारतीय स्त्रीजीवनाचा सखोल अभ्यास ही त्यांच्या लेखनाची वैशिष्ट्यं. त्या म्हणतात "मराठी स्त्री-साहित्यात काही विषयांवर बायका लिहीतच नाहीत, काहींवर धूसर लिहितात. लोकसाहित्यात कुणा एका बार्इचं नाव येण्याचं कारण नसतं. त्यामुळे तिथं मात्र मोकळेपणानं अनुभवांची, विचारांची मांडणी झालेली दिसते." आज हे करु धजावणार्‍या मोजक्या लेखिकांमध्ये त्या आहेत. समाजाची पुरुषप्रधान मानसिकता अधोरेखित करताना अनेकदा त्यांचं नकारात्मकतेकडे झुकणारं, स्त्रीच्या लैंगिक जाणीवा थेटपणे, बोल्ड पद्धतीने मांडणारं लेखन, त्यातला गूढभाव हे सारं शहारे आणतं, कधी एकांगी वाटतं. त्याच वेळेस त्यांचं इतर लेखन माणसातल्या विकृती बरोबरच प्रकृती आणि संस्कृतीबद्दलही सांगत असतं, वाचकांवर शब्दांचं गारुड करत असतं. कधी त्यात ’कुहू’ सारखे काळाच्या पुढे जाणारे तर कधी ’समुद्रच आहे एक विशाल जाळं’या दीर्घकवितेसारखे प्रयोग होतात. ’मी स्त्रीवादाचा टप्पा केव्हाच ओलांडून पुढे गेले आहे’ हे त्यांनी स्पष्ट करुनही त्यांच्यावरचा ’बंडखोर स्त्रीवादी लेखिका’ हा शिक्का मात्र तसाच आहे.

दुसर्‍या बाजूला त्यांच्या सातत्यपूर्ण, दर्जेदार इ-लेखनाकडे बहुसंख्य इ-वाचकवर्ग आकृष्ट होतो आहे. सोशल मिडीयावर व्यक्त होणं असो वा ब्लॉगिंग, दोन्ही लेखनप्रकार तंत्रमैत्रीमुळे आणि ताकदीने हाताळणार्‍या मराठीतल्या त्या मह्त्वाच्या लेखिका आहेत. ’पांडित्य आणि काठिण्य या दोन्ही गोष्टी कायम एकमेकांशी जोडून ठेवण्याची गरज नाही’ असं म्हणत त्या सोप्या पद्धतीने लिहितात. ’चालू वर्तमानकाळ’ हा सभोवताली घडणार्‍या घटनांचे परखड विश्लेषण करणारा त्यांचा ब्लॉग http://abpmajha.abplive.in/blog  गाजतो आहे. फेकन्यूज, 'न्यूड' चित्रपट, समाजाची दांभिकता, बाल लैंगिक अत्याचार अशा विषयांची त्यातली त्यांची प्रखर मांडणी सुन्न करून जाते. "जग तुझ्या बापाचं आहे की माझ्या बापाचं, हा मुद्दा फारच घिसापीटा झाला. ते माझ्या आईचं किंवा तुझ्या आईचंही असू शकतं… असतं अनेकदा… हे कधी कळणार रे?" असा परखड सवाल करणार्‍या कविता महाजन, त्यांच्यावरच्या शिक्क्यापलिकडे जाऊन समजून घ्यायच्या असतील तर मात्र त्यांच्या आणखी २ ब्लॉग्ज बद्दल बोलायला हवं. एखादा कातळ फोडावा आणि त्याखाली झुळझुळ वाहणारं पाणी आढळावं तसं हे ब्लॉग्ज वाचताना वाटतं.

त्यापैकी एक आहे, लाखाहून अधिक हिट्स असलेला https://kavitamahajan.wordpress.com  यामागची भूमिका त्यांच्याच शब्दात सांगायची तर "माझ्यात कधी आत्मचरित्र लिहिण्याचं बळ येईल असं मला वाटत नाही; पण आता हे अशा अनुभवांचे काही तुकडे लिहून काढावेत असं मात्र वाटतं आहे. हे सारे व्यक्तिगतच आहेत असं नाही, त्यांना सामाजिक संदर्भ आहेत". 
या ब्लॉगवर काय नाही, कथा, ललितलेखन, वाचकाला नि:शब्द करणार्‍या विविध भाषेतल्या भारतीय लेखिकांच्या पुस्तकांबद्दलचं मनोगत आणि खुसखुशीत भाषेतली बदलापूरची बखरही. त्या स्वत: चित्रकार असल्याने केलेलं चित्रकलेबाबतचं साक्षेपी लेखन आहे. प्रभावीपणे अनुवाद केलेल्या बहुतेक कविता अर्थातच त्यांच्या राजकीय भूमिकेला अनुकूल आहेत. वृत्तपत्रीय धोरणांच्या बंधनांच्या पलीकडे जाण्य़ाची इथे मुभा असतेच. यातला ’स-अवकाश लेखन’ हा विभाग तर प्रत्येक नव्या लेखकाने, नवकवीने आणि ’मी ना हल्ली फेसबुकवर लिहिते/लिहितो’ गटातल्या मंडळींनीं आवर्जून वाचावा असा. ब्लॉगवरचं मृत्युविषयक चिंतन, मुक्तचिंतन वाचताना त्यामागचं जीवनशोधाचं प्रयोजन उलगडत जातं. इथल्याच एका अंतर्मुख करणार्‍या कवितेत त्या लिहितात,

नाटक संपलंय..
पडदा टाक... मी खुणावलं
तर त्या जख्ख हातांना
खेचता येत नव्हता.. पडद्याचा दोर
मग भूमिका टाकून.. मी गेले
त्याला हात द्यायला..

त्यांचा तिसरा (सचित्र) ब्लॉग म्हणजे ’एबीपी माझा’ वरचाच ’घुमक्कडी’. गोष्टीवेल्हाळ कविता महाजन याच्या प्रस्तावनेत म्हणतात, "न आखलेले, परतीचं तिकीट न काढता केलेले प्रवास मला फार आवडतात. अनावश्यक माहिती मेंदूत भरून त्याला बधिर करून ठेवलं जातंय. त्या भंगारातून वाट काढत, गोष्टींचे थांबे घेत. अनुभवलेल्या, ऐकलेल्या, वाचलेल्या, सुचलेल्या गोष्टींचा हा प्रवास. " या ब्लॉगवरच्या ’वेगळ्या जागेवरून पाहताना’ या लेखात ’फाईंडिंग निमो’ या चित्रपटाचा उल्लेख आहे. त्यात दोन कॅमेरा अँगल आहेत. एक -मोठ्या समुद्रात पळून गेलेल्या निमो नावाच्या माशाच्या पिल्लाकडे पाहणारा आणि दुसरा ,निमो जेव्हा जाळ्य़ात पकडला जाऊन एका अ‍ॅक्वेरियम मध्ये बंदिस्त होतो तेव्हा निमोच्या नजरेतून काचेबाहेरच्या जगाकडे म्हणजे आपल्याकडे पाहणारा. सर्वसामान्य नजरेला न जाणवणारे अनेक विरोधाभास, अनेक भोंगळ व्याख्या याला छेद देणारी कविता महाजन यांची भाषा, त्यांचं द्र्ष्टेपण, त्यांची साहित्यिक समज वाचकाला जगाकडे आणि जगाच्या नजरेतून स्वत:कडे पाहण्य़ाची एक नवी दृष्टी देतात.

कविता महाजन यांची कन्या दिशा महाजन नव्या पिढीची ब्लॉगर आहे. तिचा https://dishascaravan.wordpress.com 

 हा ब्लॉग वाचताना पुन्हा मला ’निमो’ आठवला. दिशाला दिसणारं जग आणि तिच्या आईला दिसणारं जग, त्या ’वेगळ्या जागेवरुन’ जगाकडे पाहत असल्याने भिन्न आहेत, त्यांचे विषय, भाषा भिन्न आहेत. दिशाच्या अनुभवांचा पोतही वेगळा आहे. सकस ब्लॉगलेखन एकाच वेळी करणारी अशी मायलेकींची जोडी दुर्मिळ आहे. आजच्या मध्यमवर्गीय शहरी तरुणाईचं दर्शन दिशाच्या ब्लॉगमधून घडतं. साहजिक तिच्या शब्दांमध्ये चैतन्य आणि ताजेपणा आहे. पर्यटन आणि माध्यम या विषयातलं तिचं शिक्षण लक्षात घेता ब्लॉगचं नाव चपखल आहे. आईच्या लेखिका म्हणून असलेल्या स्थानाचं कोणतही दडपण तिच्या लेखनावर दिसत नाही. ब्लॉगच्या केंद्रस्थानी पर्यटन, मनोरंजन माध्यमं आणि आजची जीवनशैली आहे. तुरळक लेख मराठीत आणि बहुतेक लेख इंग्लीश मध्ये आहेत.

नोकरीसाठी मुंबईला गेलेल्या आजच्या तरुणीमधले अंतस्थ बदल टिपणारी डायरी ’मृगजळ’ तसच ’मृत्युपत्र’ हे यातले विभाग फारशी पकड घेत नाहीत. पुस्तक परिक्षण विभागात द्रौपदीचं वेगळं रुप दाखवणार्‍या ’द पॅलेस ऑफ इल्यूजन्स’ या पुस्तकाचा दिशाने अतिशय नेटका परिचय करुन दिला आहे. सिडने शेल्ड्न च्या कादंबरीतल्या कथानकाऐवजीपेक्षा ती त्यातले उत्कट प्रणयप्रसंग आणि नेटवर सहज उपलब्ध असलेलं बीभत्स पॉर्न यातला नेमका फरक धीटपणे सांगते. केवळ त्यामुळेच शेल्डन गेली ४ दशकं वाचकांच्या मनावर राज्य करत असल्याचा तिचा निष्कर्ष मात्र पटत नाही. तिचे पर्यटन आणि विशेषत: मनोरंजन-माध्यम विभागातले लेख अतिशय वाचनीय आहेत. ’फ्रेंड्स’ या गाजलेल्या मालिकेवरचे लेख असो वा चित्रपट परिक्षण, ती समीक्षकाच्या पुस्तकी शब्दात नव्हे तर सर्वसामान्य प्रेक्षकाच्या भूमिकेतून सहजपणे लिहिते. जर या देशावरचा आणि इथल्या व्यवस्थेवरचा तुमचा विश्वास डळमळीत झाला असेल तर ’अ बिलियन कलर स्टोरी’ सिनेमा तुम्ही पाहायलाच हवा, असं ती त्यावरच्या पोस्ट मध्ये नमूद करते तेव्हा त्याचे लेखक-दिग्दर्शक पद्मकुमार नरसिंहमुर्ती सुद्धा तिच्या रिव्ह्यूला दाद देतात.

’फ्रॉम गीत टू शायरा’..हा तिचा लेख अप्रतिम. १४ व्या वर्षी ’जब वी मेट’ मधील दिलखुलास, पारदर्शक वृत्तीची, बिनधास्त निर्णय घेणारी कलरफुल गीत ही तिची रोल मॉडेल, लवकरच तिला कळून चुकतं की गीतचं मनस्वीपण समजून घेणारा आदित्य फक्त पडद्यावरच असतो. आज ९ वर्षांनंतर तिची रोल मॉडेल आहे ’बेफिक्रे’ मधली शायरा ..वडिलांच्या रेस्तरॉं मध्ये काम करण्यात कमीपणा न मानणारी, पुढॆ पॅरिस मध्ये अपार्ट्मेंट घेणं परवडेल इतका उत्तम जॉब धडाडीने मिळवणारी, निराशेच्या क्षणी खचून न जाणारी, स्पष्टवक्ती, बोल्ड पण मित्र आणि प्रियकर यातला फरक परिपक्वतेने समजून घेणारी. ’गीत चूक होती असं नव्हे पण ती माझा इतिहास आहे तर शायरा माझं वर्तमान’ असं म्हणणार्‍या दिशाच्या, स्वत:च स्वत:चे रोलमॉडेल बनण्याच्या प्रवासाला तिचा ब्लॉग साक्ष असेल. मायलेकींच्या ब्लॉगकडे पाहण्य़ाच्या दृष्टीकोनाबाबत साम्य शोधायचं तर कविता महाजन यांच्याच एका कवितेततल्या ओळी इथे लागू होतील...

सगळया जगापासून तुटून
स्वत:च्या नाळेशी जोडली जाते मी इथं !