ब्लॉग ’ती’चा - साडी आणि बरच काही

(sareesandotherstories.blog)
Link - http://www.readwhere.com/read/1323376/Akansha/akansha…

दोन मैत्रिणी भेटल्या की त्यांच्या गप्पांमध्ये साडी, दागिने, घराची सजावट आणि नुकताच केलेला प्रवास या चार गोष्टी हमखास येतात. अर्थात पुरुषांना आणि काही स्त्रियांना सुद्धा हे विषय ’बायकी’ किंवा ’जुनाट’ वाटू शकतात. पण सायली राजाध्यक्ष यांच्या ’साडी आणि बरच काही’ (sareesandotherstories.blog) हया ब्लॉगवर किंवा फेसबुक पेजवर हे (आणि बरेच) विषय अशा काही रंजक पद्धतीने आपल्यासमोर येतात की त्यांनाही ते चक्क आवडाय़ला लागतील यात शंका नाही. ’साडी हा पेहराव मला सगळ्यात ग्रेसफुल आणि आरामदायी वाटतो’ असं म्हणणार्‍या सायली स्वत: एथनिक साड्या नेसून, त्याला अनुरुप दागिने घालून त्यांचे फोटो पोस्ट करतात. त्यांचं फॅशन स्टेटमेंट ब्लॉगवाचकांना इतकं भावतं की त्या आता ’हटके’ साडयांची प्रदर्शनं भरवायला लागल्या आहेत. हे ’एथनिक’ म्हणजे नेमकं काय? त्यांच्याच शब्दात सांगायचं तर ,"अभिजात, पारंपरिक, देशी असं काहीसं. ज्या प्रथा, परंपरा चांगल्या आहेत, ज्या काळानुसार बदलत गेलेल्या आहेत त्यांचा स्वीकार."

’मी काही फॅशन तज्ज्ञ नाही’ असं त्या प्रांजळपणे म्हणत असल्या तरी त्यांचे परिधानांबद्दलचे लेख त्यांच्या ’ड्रेस सेन्स’ आणि ’पॅशन’ ची चुणूक दाखवतात. एका लेखात त्या म्हणतात, "प्रत्येक राज्यात किती वेगवेगळ्या प्रकारचे कपडे तयार होतात हे बघितलं तर अक्षरशः थक्क व्हायला होतं. केरळमधली कसावू, तमिळनाडूमधली कांजीवरम – मैसूर सिल्क, आंध्रातली कलमकारी – पोचमपल्ली – धर्मावरम – गडवाल, महाराष्ट्रातली पैठणी, गुजरातमधली बांधणी, राजस्थानातली बागरू – सांगानेरी, पंजाबातली फुलकारी, छत्तीसगढ आणि झारखंडमधली कोसा, बिहारची भागलपुरी, मध्य प्रदेशातली चंदेरी – महेश्वरी, ओरिसातली बालुचेरी – संबलपुरी, आसामातली मुगा सिल्क, अरूणाचलची लेपचा, बंगालातली जामदानी, उत्तर प्रदेशातली लखनवी, हिमाचलची कुलू, काश्मिरची पश्मिना हे तर ढोबळ साड्यांचे प्रकार झाले. शिवाय रेशमांमध्येही टसर, रॉ, एरी, मलबेरी, मुगा, मटका असेही कितीतरी प्रकार आहेत."

मराठवाडा वृत्तपत्र, मुंबई आकाशवाणी आणि दूरदर्शनच्या वृत्तविभागात बराच काळ काम केल्याने सायली राजाध्यक्ष यांच्या ब्लॉगची भाषा अगदी सर्वसाधारण वाचकाला रुचेल-पचेल आणि व्यासंगी व्यक्तिलाही आनंद देईल अशी आहे. त्यांच्या सासूबाई म्हणजे प्रसिद्ध साहित्यिक विजया राजाध्यक्ष यांच्यावर लिहीलेला लेख हे त्यांचं पहिलं स्वतंत्र लेखन. २०१४ च्या अखेरीस ’अन्न हेच पूर्णब्रह्म’ या फेसबुक रेसिपी पेजला त्यांनी सुरुवात केली, त्याला अक्षरश: लाखो लाईक्स मिळतायत. (त्या ब्लॉगबद्दल पुन्हा कधी तरी !) नंतर ’डिजीटल दिवाळी अंक’ हेच भविष्य आहे हे ओळखून त्यांनी digitalkatta.com  सुरू केलं. यानंतर ’साडी आणि बरच काही’ सुरू झालं. ब्लॉगला हे आकर्षक नाव अगदी चतुराईने दिलय. एखाद्या बाईच्या पर्समध्ये ’ब्रम्हांड’ सापडू शकतं तसंच यातल्या विषयांचं आहे. कधी यात आयर्लंडचे गप्पिष्ट टॅक्सीवाले आणि लंडनचे चकार शब्द न बोलणारे घुमे टॅक्सीवाले यांच्यातली तुलना असते ,कधी ’फिडेलचा मृत्यू आणि साम्यवाद’ अशा गंभीर विषयावरचा लेख असतो. तर कधी ’उर्दू ही भारतात जन्मलेली भाषा. भारतात जे मुस्लिम आक्रमणकर्ते आले त्यांच्या काळात या भाषेचा जन्म झाला. या भाषेची मूळं संस्कृत आणि प्राकृत भाषेत आहेत. नंतर त्यात पर्शियन शब्दांची भर पडली’ अशी नावीन्यपूर्ण माहिती देणारा लेखही त्यात असतो.

परंतु मला वाटतं सायली सर्वात जास्त रमतात आणि आपल्याला भावतात, ते प्रवासवर्णनात. मीना प्रभू यांची प्रवासवर्णनं ही स्थळांबद्दल जास्त बोलतात, तिथल्या माणसांबद्दल कमी. सायली यांचे प्रवासावरचे लेख वाचताना, ’यात मी केलेल्या प्रवासाचं वर्णन नसून प्रवासात असलेल्या माझंच वर्णन अधिक आहे’ या पुलंच्या मिश्कील वाक्याची प्रचिती येते. पण यामुळेच ते अधिक वाचनीय होतं, रसरशीत वाटतं. उदा: ’रस्किन बाँडचं लँडोर’ या त्यांच्या लेखात "एखाद्या गावात, जागेत असं काय असतं की माणसाला तिथेच परतावंसं वाटतं? आपलं गणगोत मागे सोडून यावंसं वाटतं? आपली भाषा, आपली संस्कृती सोडून परकी भाषा, संस्कृती आपलीशी कराविशी वाटते?" हा आपल्याही मनात दडलेला प्रश्न उमटतो. त्यांच्या ताज्या ’लंडन डायरी’ मधले लेख वाचताना आपणही त्यांच्या सोबत लंडन येथे मनमुराद भटकतो आहोत असं वाटतं. परदेशच नव्हे आसपासच्या गावात भ्रमंती करुन तिथली लोकसंस्कृती, खाद्यसंस्कृती या सगळ्य़ाच्या नोंदी त्यांच्या ’सह्याद्री प्रवास डायरी’ मध्ये आढळतात. त्यांच्या लेखांमधला ’मी’ आपल्यासारखाच एकातून दुसरा, दुसर्‍यातून तिसरा विचार करत बागडत जातो. ’धारवाड’ भेटीसंबंधी एका लेखात त्या लिहीतात, "परतताना आम्हा दोघींना जी. ए. कुलकर्णींचं घर बघायचं होतं. कडेमणी कंपाऊंड, माळमड्डी हा पत्ता पाठ होताच. गंमत म्हणजे जीए तिथे राहात होते हे फारसं कुणाला माहीत असल्याचं दिसलं नाही. मामांनी ३-४ ठिकाणी विचारल्यावर त्यांचं घर सापडलं. त्यांच्या कथांमधल्यासारखंच लाल मातीचं, कौलांनी शाकारलेलं घर. या घरात आता श्रीनिवासन नावाचं कुटुंब राहातं. त्या घराच्या बोळात शिरताना बुचाच्या फुलांचं झाड आहे. बुचाची फुलं इतकी सुंदर असतात पण मराठीत त्याला बूच असं अगदीच सामान्य नाव कुणी दिलं असेल? बुचाच्या फुलांना कानडीत गगनमल्लिगे असं सुंदर नाव आहे. जीएंनी गगनमल्लिगेचा आकाशमोगरा असा सुंदर अनुवाद केलाय."

कोणताही साहित्यिक, वैचारिक आव न आणता, स्वत:ला सिद्ध बिद्ध करायच्या भानगडीत न पडता केलेलं, सहजसुंदर लेखन हे या ब्लॉगचं सर्वात मोठं वैशिष्ट्य. गांधीवादी आजोबा आणि समाजवादी वडील (निवृत्त न्या. नरेंद्र चपळगावकर) यांच्या वेगवेगळ्या विचारसरणी एकाच घरात नांद्ताना त्यांनी अनुभवलय. चपळगावकर आणि राजाध्यक्ष या दोन्ही कुटुंबांमुळे त्यांना मोठया सामाजिक वर्तुळात वावरायला मिळालं. या पार्श्वभूमीमुळे त्यांचं अनुभवविश्व समृद्ध झालं. परंतु ’आपल्याला काही लिहीता येत नाही’ या न्यूनगंडापासून सुरू झालेला प्रवास, सातत्याने रोचक लिहीत लाखोंच्या घरात चाहते मिळवण्यापर्यंत पोचवणं सोपं नाही. प्रतिभेला अथक मेहनतीची जोड लागतेच.

आचार्य अत्रे त्यांच्या आत्मवृत्तात लिहीतात," लहान मूल शाळेत जसे रमतगमत जाते ना, तसा मी जीवनातून रमतगमत चाललो आहे. खिडकी उघडी दिसली की मांजर जसे तिच्यात डोकावते तसे जीवनात डोकावण्याची मला फार हौस आहे." ’साडी आणि बरच काही’ हा ब्लॉग काहीसा तसाच आहे. वाचक म्हणून आपणही सायलीबरोबर जीवनातून रमतगमत चालण्याचा हा नितांतसुंदर अनुभव घेऊ शकतो. पण या खटाटोपातून त्यांना काय मिळत असावं? त्या म्हणतात, "या ब्लॉगमुळे मला देशोदेशीच्या मित्रमैत्रिणी मिळाल्या. सामाजिक भान वाढलं. आत्मविश्वास आला. अनेक गोष्टींकडे अधिक खुल्या मनाने, उदार दृष्टीने बघता यायला लागलं. माणूस म्हणून परिपक्व होण्य़ासाठी हे पुरेसं आहे, नाही का?"

*(वैयक्तिक संदर्भ - पूर्वपरवानगीसह- स्मितास्मृती विशेषांक २०१६)