अमेरिका डायरी - chester जनजीवन 2

 

Mohini -Giving presentation

 एका क्लबमधलं प्रेझेंटेशन आटोपून लगेच चेस्टर या गावात सुमारे १०० एकरात वसलेल्या देखण्या वाईडनर विद्यापीठाला भेट द्यायला गेलो होतो. ४० हून अधिक पदवी व पदव्युत्तर शिक्षणाचे पर्याय तिथे होते. भव्य प्रशस्त इमारत, हिरवंगार लॉन याचं आता विशेष वाटेनासं झालं होतं.

Widner University

इकडच्या कॉलेजेसच्या हिरवळींवर दिसणारं अजब दृश्य म्हणजे आपापले लॅपटॉप समोर उघडून काही विद्यार्थी अगदी नौकासन पोझमध्ये लोळत अभ्यास किंवा वाचन किंवा जे काय ते करत असतात. कुणी एकटे, कुणी ग्रुपने. इथे खात पीत बिनधास्त पहुडलेल्या विद्यर्थिनी बघून मला आजूबाजूच्या मुलांकडे दुर्लक्ष करत हनुवटी गळ्याला चिकटवून खालमानेने चालणार्‍या माझ्या काही कॉलेजमधल्या मैत्रिणी आठवून हसू यायचे. या विद्यापीठातली दालनं, विभाग, वाचनालयं बघायला बरच चालावं लागू नये म्हणून आवारात मिनी बसेस सतत फिरत असायच्या. 

Watching Saturn- Golden moment 

या गावात मॉल, कॅसिनो, एक स्टेडियम वगैरे पाहिलं पण आवर्जून लक्षात राहिलं ते हे विद्यापीठ. ते ही एका विशेष घटनेसाठी. इथल्या खगोलशास्त्राच्या प्राध्यापकांनी आम्हाला रात्री विद्यापीठाच्या गच्चीवरील त्यांच्या महाकाय टेलीस्कोपमधून अवकाशाचा नजारा बघायचे आमंत्रण दिले होते. आम्ही जेवण उरकून पटापट तयार होऊन पोचलो तर त्यानी सगळे सज्ज करुन ठेवले होते. गच्चीवरून सभोवताली लुकलुकणारे चेस्टर गावातले दिवे बघणं हा सुंदर अनुभव होताच पण तिथून आकाश केवळ अद्भुत दिसत होते. प्राध्यापकांनी आम्हाला त्या टेलीस्कोपच्या क्षमतेबद्दल सांगितले. त्याला डोळा लावला आणि मी जवळपास अत्यानंदाने ओरडायचीच बाकी होते कारण केवळ पुस्तकात, चित्रात पाहिलेला, प्रत्यक्षात १.३४ अब्ज किमी अंतरावर असलेला ’शनी’ म्हणजेच सॅटर्न अगदी जवळ, हाताच्या अंतरावर दिसत होता. त्याच्याभोवतीची रुपेरी कडी अगदी चमचमत होती. मुलांची त्या क्षणाला वेड्यासारखी आठवण आली. त्यांना त्या वयात शनीबिनी काही कळलं नसतं पण हे त्यांनी बघायलाच हवं होतं असं वाटलं. आम्ही सगळेच त्या अनुभवाने इतके भारावून गेलो होतो की नंतर सगळे मूक झाले. अनंत अवकाशातल्या अनेक आकाशगंगांपैकी एकीच्या अनेक सौरमालांपैकी एका सौरमालेचा भाग असलेला तो महाकाय पण आता अगदी चेंडूएवढा दिसणारा ’शनी’. त्या सौरमालेतल्या एका य:कश्चित ग्रहावरच्या अब्जावधी माणसांपैकी एक आपण. कदाचित आपले इतके नगण्य असणे जाणवल्याने कुणीच कुणाशी बोलण्याच्या मनस्थितीत नव्हते.

At state capitol with a senator

पुढची विशेष भेट होती हॅरिसबर्गमधल्या स्टेट कॅपिटल इमारतीला म्हणजेच विधानभवनाला. (पेनसिल्व्हेनिया राज्याची जनरल असेंब्ली) विधिमंडळात Senate चे ५० आणि House of Representatives चे २०३ असे एकूण २५३ सदस्य असतात. फेडरल पद्धतीमुळे तिथली राज्ये स्वायत्त असल्यासारखे काम करु शकतात. राज्याचा गव्हर्नर हा सर्वेसर्वा. आपल्याइतके केंद्राचे नियंत्रण त्यावर नसते. त्यातून पेन्सिल्व्हेनिया राज्य म्हणजे अमेरिकन स्वातंत्र्यचळवळीचा केंद्रबिंदू होते त्यामुळे त्याला विशेष मानाचे स्थान आहे. तर विधीमंडळाचे दैनंदिन कामकाज गॅलरीत बसून पाहण्याची आम्हाला संधी मिळाली. आत प्रवेश करण्यापूर्वी नेहमीप्रमाणे आमची कडक तपासणी झाली (म्हणजे कमरेच्या पट्ट्यापासून सगळे स्कॅनिंग ट्रे मध्ये टाकून) त्यामुळे आपला ट्रे बाहेर येईतो आमचे सर दोन्ही हातांनी पँट घट्ट पकडून उभे राहत. गॅलरीतून आम्ही त्यांचे कामकाज पाहिले. अगदी सौजन्यसप्ताह असावा तसे नम्रपणे त्यांचे बोलणे सुरु होते. शिरा ताणून आरडाओरडा नसेल, बेंच बडवणं नसेल आज या ठिकाणी तर याला काय अर्थ आहे का अध्यक्षमहोदय! अगदीच कोमट राजकारणी!

Senator's bench in the Main hall 

यांना एकदा आपल्या विधानसभेतली धमाल आणि रस्त्यावरची गॉगलधारी पोस्टरबाजी दाखवली की कळेल राजकारण किती खमंग प्रकार असतो. अर्थात तिकडचे राजकारणीही एकमेकांच्या उरावर बसतात पण सॉफिस्टिकेटेड पद्धतीने. असो. कामाचा तास संपल्यावर या भेटीसाठी आमंत्रित करणारे सिनेटर आमचे उत्सुक चेहरे पाहून आम्हाला गॅलरीतून मुख्य हॉलमध्ये घेऊन आले. काही जणांशी परिचय करुन दिला. तिथली

नेत्रदीपक झुंबरं, दिव्यांची आकर्षक रचना, सिव्हिल वॉरची प्रचंड तैलचित्रं विधानभवनाच्या रुबाबात भर घालत होती. आता हे सगळे लाईव्ह सेशन जॉईन करुन किंवा आभासी सहलीच्या माध्यमातून घरबसल्याही सहज बघता येते. http://www.pacapitol.com/keystone-classroom/legislature.cfm

’अस्सावा सुंदर चॉकलेटचा बंगला’ या गाण्यावर आपल्या पिढीतल्या बहुतेक प्रत्येकाने आलटून पालटून एक हात कमरेवर आणि दुसर्‍या हाताच्या कुयर्‍या डॊलवत नाच केलेला असतो. हा बंगला चक्क प्रत्यक्ष पाहायला मिळाला तो हर्शेज चॉकलेटच्या भल्यामोठ्या फॅक्टरीमध्ये. स्वागतकक्षात चॉकलेटचे असंख्य प्रकार. आत गेल्यावर एका छोट्या गाडीत बसून आम्हाला त्या चॉकलेटनगरीची झलक दाखवण्यात आली. चिमुकला धबधबा, त्याजवळून वाहणारी नदी, काठावरची फुलं सगळं काही चॉकलेटचं. अध्येमध्ये चॉकलेटची कार्टून्स. अगदी मायानगरीत विहार केल्याचा अनुभव होता तो. या सगळ्यामधून गाडी हळूच पास होई तेव्हा ते मधाळ रंगाचं वाहतं चॉकलेट ओंजळीत उचलून घ्यावसं वाटे. सफर संपली. दर फार नसल्याने इथून आम्ही मुलांसाठी, नातलगांना भेट देण्यासाठी भरपूर चॉकलेट्सची खरेदी केली.

तिकडून दौरा होता सफरचंदाच्या बागेत. अगदी जमिनीला टेकायला आलेले लालचुटूक रसरशीत सफरचंदांचे घोस मी याआधी कधीच पाहिले नव्हते. तिथे बसून ज्युस घेतला. बाजूला एक सुंदर तळं आणि काठावर मासेमारी करत सुटटी घालवणारे हौशी. मागे इटुकलं फार्महाऊस. स्वप्नातलं घर. दुसर्‍या

with network admin of Newmann college

दिवशी न्यूमन कॉलेजचे कॉम्प्युटर नेटवर्क बघण्याची आणि शिकण्याची मला संधी मिळाली. व्यावसायिक ठिकाणी एकट्याने जावे लागे. तिथली अ‍ॅडमीन एक स्मार्ट मुलगी होती, तिने हातचं न राखता सगळी माहिती दिली, मला सिस्टीम ऑपरेटही करु दिली.

याच आठवड्यात एक मोठे हॉस्पीटल, तिमजली जिम आणि वावा या फूड कंपनीचा सबंध प्लांट आतून बघता आला. एका संध्याकाळी खास भारतीय पोशाखात चीज अ‍ॅंड वाईन पार्टीला हजर राहून आम्ही एक बॅले कम नृत्यनाट्य बघायला गेलो. प्रेमाचा त्रिकोण हे जगभरातलं सर्वाधिक आवडतं कथानक असलेल्या या बॅलेतील कलाकारांचा पदन्यास, तांत्रिक सफाई, पेहराव, नेपथ्य खिळवून टाकणारं होतं. तिकडून आम्ही एका भारतीय उपाहारगृहात डिनरला गेलो. खूप दिवसांनी वाफाळत्या पंजाबी डीशेस आणि तंदूर ’रोटी’ बघून मला एकदम कभी खुशी कभी गममधल्या काजोलसारखं देशप्रेमाचं भरतं आलं. आमच्यासोबत असलेले परदेशी पाहुणे पापड काट्याने तोडून खाताना पाहून आमची हसून पुरेवाट झाली.

Dinner at Indian Restaurant with host families

मग त्यांना आपले पदार्थ हाताने कसे खायचे ते प्रात्यक्षिक करुन दाखवलं. जेवणानंतर जरा दूरवर पार्क केलेल्या गाड्यांच्या दिशेने आम्ही निघालो. मी सिल्क साडी नेसलेली आणि स्लीव्हलेस ब्लाउज. आत हीटर्स असल्याने जाणवलं नाही पण बाहेर थंडीची जीवघेणी लाट आतून गेली. माझे दातच वाजू लागले. पाऊल टाकणं अवघड झालं. काकडल्याने श्वास घेता येईना. एका क्षणी तर मी आता कोसळते असं वाटलं. डॉ. श्रीयाने तिचा स्टोल माझ्याभोवती गुंडाळून मला खेचतच गाडीपाशी नेऊन आत ढकललं. माझे हात चोळले. आतल्या उबेने हळूहळू जीवात जीव आला. त्या क्षणी सियाचेन सारख्या ठिकाणी आपले सैनिक कसे जगत असतील याचा मी जगाच्या दुसर्‍या टोकाला असलेल्या चेस्टर गावात बसून विचार करत होते. 

--------------

https://mohinimodak.blogspot.com/2020/10/blog-post.html

अमेरिका डायरी- प्रयाण

https://mohinimodak.blogspot.com/2011/03/blog-post.html

भाग २ : लिनकडच्या वास्तव्याबद्दलचा लेख वरच्या लिंकवर :-)

https://mohinimodak.blogspot.com/2020/05/blog-post.html

अमेरिका डायरी - दुसरा आठवडा - जनजीवन १

उष:काल

 

उष:काल #सकाळ #या_जगण्यावर

अथांग समुद्राकडे शांतपणे पाहत उभं राहिलं की मनात काय येतं! निसर्गाचं अद्भुत रुप पाहून आपण स्तिमित होतो. त्याच्या विराटपणापुढे आपलं खुजेपण जाणवून मूक होतो. मग लक्ष जातं सागराच्या भरती- ओहोटीकडे. त्यात प्रतिबिंबीत होणार्‍या सूर्याच्या उदय-अस्ताकडे. द्वैताच्या जगाकडे. आपल्याकडे रात्र अवतरु लागली असली तरी दुसर्‍या बाजूला दिवस उजाडतो आहे या सत्याकडे. दृश्य बाजू हेच तात्कालिक सत्य वाटत असलं तरी तेव्हाही विरुद्ध बाजू अस्तित्वात असतेच. या दोन्ही बाजू एकमेकींना पूर्णत्व देतात. द्वैत हा निसर्गाचा स्वभाव आहे. विश्वाचा नियम आहे. त्यामुळेच विश्वाचा तोल सांभाळला जातो आहे.

खेळात सुद्धा एका पक्षाची हार ही विरोधी पक्षाची जीत असते. साधर्म्य म्हटले की वैधर्म्य आलेच. आजार आणि आरोग्य, कटूता आणि गोडवा, दु:ख आणि आनंद, भीती आणि निर्भयावस्था, निर्मोह आणि मोह, पानगळ आणि पालवी, झोप आणि जाग ते अगदी मृत्यु आणि जन्म असं हे द्वैताचं अफाट जग आहे. नाणं एकच, बाजू दोन. प्रेम आणि द्वेष, मीलन आणि विरह, नायक आणि खलनायक या द्वैतभावाचा प्रत्यय व्यावसायिक चित्रपट सुद्धा देतात. नाहीतर फक्त चांगल्या माणसांनी भरलेल्या जगात बिचार्‍या हीरोला करण्यासारखं काही कामच उरलं नसतं. 'द डार्क नाईट' या गाजलेल्या चित्रपटात एक प्रसंग आहे. नायक बॅटमॅन आणि खलनायक जोकरची निकराची झुंज सुरु असते. निर्णायक क्षणी जोकर म्हणतो," मी तुला कधीच संपवू शकत नाही कारण तू नसशील तर मी करु तरी काय! You complete me." जोकरचा हा प्रसिद्ध संवाद एक चिरंतन सत्य सांगतो. सुष्ट आणि दुष्ट प्रवृत्तींमधला संघर्ष अनादि काळापासूनचा आहे. मग या दोन प्रवृत्ती दोन व्यक्तींमध्ये असोत की एकाच व्यक्तीच्या अंतरंगात. त्या एकमेकींविना अपूर्ण आहेत. एकीशिवाय दुसरीच्या अस्तित्वाला अर्थ नाही. जसा दु:खाशिवाय सुखाला नाही किंवा अपयशाशिवाय यशाला नाही.

जगभरात ही द्वैताची संकल्पना वेगवेगळ्या प्रतीकांद्वारे मांडली गेली आहे. अर्धनारीनटेश्वर हे भारतीय संस्कृतीतले प्रतीक. पुरुष आणि प्रकृती ही सृष्टी निर्मितीच्या प्रक्रियेतील दोन भिन्न पण परस्परपूरक तत्त्वं. यिन-यांग हे उर्जेचं वर्तुळ म्हणजे द्वैताचं चिनी प्रतीक. त्यांच्या मान्यतेनुसार यिन हा भाग नकारात्मकतेचं तर यांग हे सकारात्मकतेचं द्योतक. विश्वाचं वर्तुळ इंग्रजी एससारख्या रेषेने विभागलेलं असून एका वेळी यापैकी एका बाजूचं वर्चस्व असतं, विरुद्ध तरीही परस्परावलंबी अशा या दोन्ही बाजू मिळून विश्वाची लय सांभाळतात, संतुलन राखतात असं ते मानतात. यांग या सृजनाच्या, आशेच्या भागात विनाशाचं, निराशेचं तर यिन या विनाशाच्या भागात सृजनाचं, आशेचं एक सूक्ष्म बीज बिंदूरुपाने दर्शवलेलं असतं. अगदी अशीच प्रतिमा कुसुमाग्रजांच्या कवितेत रात्रीच्या गर्भात उद्याचा असे उष:काल अशा तेजस्वी शब्दात सामोरी येते.

द्वैताचा पूर्णत्वाशी म्हणजेच अद्वैताशी असलेला हा संबंध जसजसा उलगडत जाईल तसतसं आपल्या आयुष्यातल्या उलथापालथींना आपण संयतपणे, अधिक समंजसपणे हाताळू शकू. भयभीत झालेल्या सभोवतालाला This too shall pass हे सांगू शकू. ज्या परिस्थितीला आपण बदलू शकत नाही तिचा स्वीकार करण्याचं आपल्याला बळ मिळो, जी परिस्थिती आपण बदलू शकतो ती बदलण्याचं धैर्य लाभो आणि या दोन्हीतला फरक समजून घेण्याची शहाणीव आपल्यात निर्माण होवो, ही चित्तशांती प्रार्थना आपल्या मनात रुजवू शकू. आपल्याला निवडीचा नसेल पण प्रयत्न करण्याचा अधिकार अवश्य आहे. पृथ्वीवर आपल्या बाजूला सध्या अंधार आहे, नंतर नियमानुसार प्रकाश येईलच, तो येतोच पण म्हणून वाट बघत न बसता माणसाने वीजेचा शोध लावलाच नं!

नाणं आत्ता आपल्याला हव्या त्या बाजूला पडलं नाही तरी द्वैताच्या जगाच्या संकेतानुसार 'अपना टाईम आयेगा' हे नक्की. त्यासाठी प्रयत्नवादाच्या हाताने नाणेफेक मात्र करत राहावी लागेल.

मनात घर करणारं घर

 

मे महिना म्हटलं की हमखास आजोळचं घर डोळ्यासमोर येतं. मामाने गाव बदललं. माया तीच असली तरी लहानपणच्या उन्हाळी दिवसांचा मनाला थंडावा देणारा आठव आजोळच्या, आता अस्तित्वातही नसलेल्या, जुन्या घरातच अजून अडकून पडला आहे. अंगाखांद्यावर अशा आठवणी खेळवणारी वास्तू कधी ना कधी थकते, खचते, संपते पण आयुष्यात कितीही स्थित्यंतरं झाली तरी मनात घर करुन कायम राहते. आजूबाजूच्या झपाट्याने बदलत चाललेल्या जगाशी आपली नाळ जुळवून ठेवण्यासाठी, आपलं अवकाश शोधण्यासाठी आपण कधी हौसेने तर कधी नाईलाजाने घरं बदलत जातो. नोकरी, व्यवसाय, बदलतं सामाजिक स्थान, हिस्सेवाटे, बदली, विवाह, वार्धक्य, आपत्ती... ज्याची त्याची कारणं वेगळी असतात. स्वत:चं घर उभं करण्यात उमेदीची बरीच वर्ष निघून जातात. अखेर ते हाती येतं पण तोवर त्यातल्या पिल्लांना आपापल्या घरट्यांचे वेध लागलेले असतात.

नुकत्याच येऊन गेलेल्या वादळात कष्टाने उभे केलेल्या अनेक घरांचे पत्रे उडून गेले. जुजबी सामान सामावून घेणार्‍या नुसत्या चार भिंतींचे छपराविना उजाड फोटो बातमीसोबत होते. ते पाहून पोटात तुटलं. जग दुरावलं तरी घराचा आधार माणसाला आश्वस्त करत राहतो पण संकटाच्या थैमानाला बाहेर थोपवून धरणारं ते घरच कोलमडतं तेव्हा सावरणं कठीण होतं. गेल्या वर्षभरापासून आपला बहुतेक काळ घराच्या कुशीत व्यतीत होतो आहे. अशा विदारक परिस्थितीतही साथ देणारं घर, मग ते लहान- मोठं, टुमदार- अलिशान कसंही असो, त्याचं स्थान थेट आपल्या काळजात असतं. तिथे आपली वाट पाहणारं, आपलं यश साजरं करणारं, अपयशाच्या क्षणी जवळ घेणारं, कुणी तरी असतं. गंमत म्हणजे आपल्या राहत्या घरावर आपलं इतकं प्रेम असलं तरी आपलं स्वप्नातलं घर मात्र बर्‍याचदा वेगळच असतं. अगदी सरसकट वर्गीकरण नाही करता येणार पण गावातल्या बहुतेक लोकांना आटोपशीर अपार्ट्मेंटचं अप्रूप असतं तर शहरातल्या बहुतेकांना खेड्यामधले घर कौलारु साद घालत असतं. चंद्रमौळी घरांबद्दल त्यांच्या मनात एक रोमँटीसीझम असतो. पण चंद्रमौळी म्हणजे ज्याच्या छपरातून चंद्र, चांदणं दिसतं, म्हणजेच ज्याचं छत फाटकं आहे असा अर्थ लक्षात येतो तेव्हा मनात चर्र होतं.

केरळमध्ये प्रवास करत असताना असंच एक स्वप्नातलं घर प्रत्यक्ष पाहिलं होतं. एखादं देखणं निसर्गचित्रं सजीव होऊन समोर यावं तसं. नदीला अगदी बिलगून असलेलं, आधुनिकतेचा स्पर्शही न झालेलं सताड उघड्या दाराचं सुबक खोपटं.

येता तरी सुखे या, जाता तरी सुखे जा ।

कोणावरी न बोजा, या झोपडीत माझ्या ॥ तुकडोजी महाराजांच्या या रचनेसारखं साधं, प्रसन्न, स्वागतशील.

हिरव्या रंगाच्या कितीतरी छटांनी वेढलेलं. फुलांनी डवरलेलं अंगण आणि त्या इवल्याशा घराला कवेत घेऊन आपल्या झावळ्यांनी थोपटणार्‍या नारळी फोफळी. अनिमिषपणे हे सारं पाहत असताना त्या घराला किती गैरसोयी, निसर्गाचे किती प्रकोप सहन करावे लागतात हे सांगून नावाड्याने आम्हाला जमिनीवर आणून सोडलं.

तसं पाहिलं तर घर म्हणजे दगड-विटा-मातीची एक निर्जीव वस्तू. पण त्यात राहणार्‍या माणसांची वृत्ती, भावना, विचार, परस्पर व्यवहार मिळून त्या घराचं व्यक्तिमत्व तयार होतं. त्याला चेहरा मिळतो. त्याच्यात प्राण फुंकला जातो. मग काही घरं सच्ची वाटतात तर काही दिखाऊ. काही उबदार वाटतात तर काही रुक्ष. काही हवीहवीशी तर काही टाळावीशी. आपलं घर नेमकं कसं आहे ! घर कसं असायला हवं हे हळूवारपणे सांगणारी 'घराचं मनोगत' नावाची एका अनाम कवीची मूळ इंग्लीश कविता मनाला स्पर्शून गेली.

या कवितेतलं घर म्हणतं -

" मला असं घर व्हायला आवडेल

जिथे मुलांच्या मित्रमंडळींना वाटेल अगदी घरच्यासारखं

जिथे ते निवांत पाय पसरुन बसू शकतील

आपल्या हाताने माठातून किंवा फ्रिजमधून

पाणी घेऊन पिऊ शकतील.. बिनदिक्कत

जिथे त्यांना कुणीही विचारणार नाही,

"तुझं 'आडनाव' काय?"...

असं घर.. जिथे त्यांना कोणी कशावरुनही जोखणार नाही

जे त्यांना स्वीकारेल सहजतेने, आपुलकीने

घरी, दारी, शाळा-कॉलेजमध्ये काहीही घडलं तरी

ते सांगायला जिथे त्यांना हक्काने धावत यावंसं वाटेल

मला असं घर व्हायला आवडेल... "

आपलं घर आहे का असं?